Datum unosa: Ponedeljak 01.02.2010, 11:57, Naslov: SIDA,AIDS,HIV
Sida
Sida je bolest koja predstavlja poslednji stadijum infekcije virusom humane imunodeficijencije (HIV) i definisana je kao skup simptoma i infekcija koji rezultuju slabljenjem i uništenjem imunog sistema. Na taj način organizam biva onesposobljen da se brani od bilo koje druge bolesti ili infekcija. SIDA je akronim od francuskog naziva za sindrom stečenog imunološkog deficita a AIDS od engleskog naziva Acquired Immunodeficiency Syndrome.
Treba razlikovati pojmove HIV pozitivna osoba (HIV+) i osoba obolela od side. To su dve povezane ali različite stvari. HIV pozitivna osoba je osoba zaražena virusom HIV, a kod osobe obolele od SIDE je virus HIV-a došao do poslednje faze posle čega nastupa smrt. Ako je neka osoba zaražena HIV-om to znači da je ona HIV+ ali to ne znači da ona ima SIDU. Do pojave bolesti može da prođe vremenski period od dve do deset godina. HIV+ osoba može da izgleda potpuno zdravo, sposobna je za rad ili bilo kakvu drugu aktivnost kao i bilo koja zdrava osoba. Osoba može biti HIV pozitivna dug vremenski period bez razvoja simptoma bilo koje od bolesti koja karakteriše ovaj sindrom.
Hiv se ne može dobiti kupanjem u bazenu, uobičajenim socijalnim kontaktima, konzumiranjem hrane koju je spremila HIV+ osoba, boravkom u istoj prostoriji sa HIV+ osobom i sl. Životinje i insekti kao komarci ne mogu preneti HIV ili SIDU niti oboleti od nje, jer samo u krvi čoveka se nalaze CD4 limfociti za koje se virus vezuje.
Sprečavanje bolesti
Pošto zaraza najčešće dolazi seksualnim putem, najbolje je tokom seksualnog čina koristiti kondom. Do zaraze često dolazi i kod narkomana koji koriste istu iglu za drogiranje, pa im se preporučuje korišćenje jedne nove sterilne igle prilikom svakog novog ubadanja. Tokom trudnoće, porođaja ili dojenja postoji rizik od 15–30% za prenos HIV-a sa majke na dete. Studije su pokazale da korišćenje raznih lekova smanjuje rizik od prenosa virusa HIV-a sa majke na dete. HIV se može preneti na tri načina: nezaštićenim seksualnim odnosom, putem zaražene krvi i sa majke na dete. HIV-a ima u svim telesnim tečnostima, ali u dovoljnoj količini da bi se neko zarazio ima ga samo u krvi, vaginalnom sekretu, spermi, presemenoj tečnosti i majčinom mleku. Budući da još uvek ne postoji efikasna vakcinacija protiv HIV-a, preventivni napori su pre svega usmereni u smislu edukacije stanovništva o načinu širenja virusa, merama koje se mogu preduzeti kako do infekcije ne bi došlo. Edukacija je najčešće organizovana na nivou Zdravstvenih centara i Domova zdravlja, takođe, i pomoču brojnih organizacija koje se bave pre svega vršnjačkom edukacijom.
Infekcija
Snimak HIV-a elektronskim mikroskopomU ranim osamdesetim godinama 20. veka, smrt od oportunističkih infekcija koje su mahom pogađale pacijente u postoperativnom periodu transplatacije, počele su da se pojavljuju kod mahom zdravih muškaraca homoseksualne orijentacije. 1983, francuski onkolog Luk Montanjer, naučnik na Pasterovom institutu u Parizu, izolovao je novi tip virusa, drugačijeg načina reprodukcije, koji se razmnožavao u limfnim čvorovima čoveka. Skoro istovremeno, grupa naučnika u Americi predvodjeni Robertom Galoom sa Nacionalnog instituta za rak u Merilendu i virologom Džejom Levijem sa kalifornijskog Univerziteta u San Francisku, izolovala je novi tip retrovirusa kod obolelih od AIDS-a, i osoba koje su imale neposredan kontakt sa njima ali su bile bez simptoma. Sve tri grupe naučnika izolovale su virus kasnije nazvan virusom humane imunodeficijencije, odnosno prouzrokovač AIDS-a.
Izvor globalne epidemije AIDS-om se svakodnevno uvećava. U SAD-u izvor virusa se u početku nalazio koncentrisan u homoseksualnoj zajednici, i brzo se širio kao poslednica promiskuitetnog ponašanja, i kod pojedinih kategorija stanovništva, kao što su npr. oboleli od hemofilije, koji su najčešće inficirani transfuzijom krvi. Virus se zatim ubrzano širio kod intravenoznih narkomana, a zatim se heteroseksualnim kontaktom dalje prenosio i na ostale grupe stanovništva, naročito putem prostitucije i drugog oblika rizičnog ponašanja. Kod homoseksualaca, učestalost virusa je 48%, a kod IV narkomana oko 26%. Širenje virusa u heteroseksualnoj populaciji je naglo poraslo, tako da iznosi oko 10%. Na globalnom planu, širenje virusa poprima oblike pandemije. Od registrovanih 33.4 miliona ljudi koji imaju HIV ili AIDS u 1998. godini, 68% živi u subsaharskoj Africi, iako stanovništvo te regije čini samo 10% ukupne svetske populacije. Od pojave epidemije, preko 83% smrtnih slučajeva je registrovano u Africi. Najteže pogođena oblast, subsaharska Afrika, ima u urbanim regijama svakog četvrtog inficiranog stanovnika, a 70% godišnje inficiranih osoba potiče iz ove oblasti.
Infekcije su prisutne i u ostalim delovima sveta, iako slabije u poređenju sa Afrikom, ali broj obolelih i u njima raste svake godine. Procentualno 22% inficiranih i obolelih živi u jugoistočnoj i južnoj Aziji, 4% u Južnoj Americi, 4% u Severnoj Americi i na Karibima, a 2% u Evropi i centralnoj Aziji. U Aziji, Africi i na Karibima, bolest se najčešće prenosi heteroseksualnim putem.
Građa HIV-aNajčešći tip HIV-a u Evropi, Americi i centralnoj Africi je tip HIV-1. U zapadnoj Africi, bolest je prouzrokovana tipom HIV-2, koji je jako sličan tipu HIV-1. Iako neki od ovih tipova virusa ne mogu biti ustanovljeni uobičajenim krvnim analizama, postoji mala verovatnoća progresije ovih virusa van područja na kom su ustaljeni.
Da bi došlo do infekcije i razvoja bolesti virus mora da dospe u krv, gde se vezuje za CD4+ T limfocite. Virus se delovima svog omotača (gp120) "prikači" za receptore na površini CD4+ T limfocita. Nakon vezivanja, virus ulazi u ćelije, "ugrađuje" se u jedro ćelije domaćina, i pod uticajem različitih stimulansa počinje da se razmnožava. Ishod infekcije ćelije je najčešće smrt inficiranih ćelija. Sveukupan rezultat smrti CD4+ T limfocita je i postepen pad broja ovih ćelija, kojih u zdravom organizmu ima oko 1200. Posle dugo vremena kada njihov broj padne ispod neke kritične vrednosti (oko 200), čovek počinje obolevati od najrazličitijih, i za zdrave ljude banalnih infekcija (tzv. oportunističkih infekcija). Tada nastupa sida. Ove infekcije su za ljude obolele od side često teške, a neki od njih i smrtonosne, jer su upravo limfociti glavni komandanti odbrane od svih mogućih mikroorganizama, tumora i stranih materija.
Smrt obolelih od AIDS-a ne nastaje zbog prisustva HIV-a kao patogena, već progresivnim oštećenjem imunog sistema kada on prestaje da bude otporan na patogene koji se mogu naći u okruženju. Pojava bilo koje od više od 25 oportunističkih infekcija koje karakterišu AIDS kao sindrom, i prisustvo manje od 200 CD4 T-ćelija po mm³ krvi, kod inficiranih individua HIV-om, omogućava postavljanje dijagnoze.
Otkrivanje i dijagnostika
Iako je HIV u SAD poznat od 1981. godine, identifikacija virusa kao prouzrokujućeg agensa nije obavljena do 1983. 1985. razvijen je prvi test za otkrivanje virusa, koju je razvila naučna grupa Roberta Galoa. Ovaj test može da pokaže prisustvo antitela protiv HIV-a u krvi, kao indikaciju da je osoba bila izložena virusu. Međutim, u periodu od četvrte do osme nedelje po inficiranju test je negativan, zbog odloženog imunog odgovora organizma. 1996. u testiranje je uvedena i dodatna metoda, koja otkriva prisustvo antigena, odnosno proteina koje proizvodi sam virus. Prema tome, test može da otkrije prisustvo virusa i pre reakcije imunog sistema. Novije, još preciznije metode, omogućavaju otkrivanje virusnog genetičkog materijala. Takođe, novije metode omoućavaju i otkrivanje tipa virusa, HIV-a 1 ili HIV-a 2.
Centar za kontrolu i prevenciju bolesti u Atlanti, ustanovio je autoritativnu definiciju dijagnostikovanja AIDS-a: kod HIV pozitivne individue, broj CD4 T-ćelija mora biti ispod 200 po mm³ krvi, ili moraju biti prisutni simptomi bilo koje inicijalne oportunističke infekcije, kao što je PCP, oralne kandidaze, pulmonarna tuberkuloze ili karcinoma cerviksa.
Razvoj bolesti od trenutka infekcije HIV-om do pojave prvih simptoma, traje duži vremenski period, nekada i do desest godina. Tok bolesti može biti praćen metodom surogat-markera (metode koja odgovara na određene stadijume bolesti). Ovom metodom se uočava opadanje broja CD4 T-ćelija, vrste leukocita, koji opada zbog infekcije HIV-om. Što je broj ovih ćelija manji, imuni sistem je slabiji, i samim tim brža progresija bolesti. 1996. postalo je evidentno da se količina HIV-a u krvi obolelih – tkzv. virusna težina, može koristiti kako bi se predvideo razvoj AIDS-a bez obzira na broj CD4 T-ćelija u krvtotoku obolelih. Napretkom tehnologije određivanje virusne težine brzo je postalo standardno sredstvo u testiranju pacijenata.
Tokom prve do treće nedelje posle infekcije, pacijenti primećuju simptome slične gripu – glavobolja, temperatura, osip po koži, uvećanje limfnih žlezda i neodređen osećaj neugodnosti. Ovi simptomi se obično zadržavaju jednu do dve nedelje. Tokom ove faze, koja je poznata kao stadijum akutnog retroviralnog sindroma, HIV se masovno razmnožava u krvi, veoma brzo menja svoju genetsku strukturu, cirkuliše kroz krv i uspostavlja žarišta infekcije u limfnim organima. Broj CD4 T-ćelija u krvi naglo opada, da bi se zatim normalizovao aktivacijom imunog sistema. Zaražene osobe u ovoj fazi su jako infektivne.
Završetkom stadijuma akutnog retroviralnog simptoma, inficirane osobe ulaze u prolongiranu asimptomatsku fazu, koja može trajati godinama. Tokom ovog perioda, osobe ostaju očuvanog zdravstvenog stanja, sa nivoom CD4 T-ćelija u krvi koji varira od niskog do normalnog (500-700 ćelija po mm³ krvi). Iako bez simptoma, ovaj stadijum se karakteriše kontinuiranom reprodukcijom HIV-a, koja prouzrokuje destrukciju imunog sistema.
Najzad, slabost imunog sistema stiže do tačke kada bolest ulazi u ranu simptomatsku fazu. Ova faza može trajati od nekoliko meseci do nekoliko godina, i karakteriše se sve većim opadanjem broja CD4 T-ćelija (500-200 ćelija po mm³ krvi), i pojavom oportunističkih infekcija.
Završetkom ove faze inficirana osoba doživljava jaku destrukciju imunog sistema i pojavu različitih bolesti koje karakterišu kasnu simptomatsku fazu. Ova faza takođe može trajati od nekoliko meseci do nekoliko godina, i inficirana osoba može imati broj CD4 T-ćelija ispod 200 po mm³ krvi zajedno sa prisustvom različitih oportunističkih infekcija koje karakterišu AIDS. Sindrom progresivnog gubljenja telesne težine i zamor se javljaju u velikim proporcijama kod obolelih u ovom periodu. Imuni sistem se nalazi u stanju oszbiljnog oštećenja. Osoba naposletku ulazi u fazu kada je bolest toliko napredovala da broj ćelija pada ispod 50 po mm³. Smrt nastaje pod uticajem progresivnih infekcija organizma u roku od jedne do dve godine. Tri stepena infekcije su:
- primarna infekcija, kada virus fizički uđe u organizam,
- klinička latentnost, kada je virus u stanju mirovanja, i
- sida, poslednji stepen u kojem dolazi do katastrofalnog opadanja T ćelija.
Primarna infekcija
Primarna infekcija, ili akutna infekcija, je period rapidne replikacije virusa neposredno nakon što je osoba bila izložena virusu. Tokom primarne infekcije većina osoba od 80 do 90 % pokazuju karakteristične simptome tipa prehlade, visoke temperature, glavobolju, faringitis i ponekad osip.
Kapošijev sarkomU proseku tri nedelje nakon infekcije HIV virusom, veliki broj simptoma, za koje se obično i ne sumnja da imaju veze sa Sidom, se pojavljuje. Neretko se dešava da kad osobe i odu kod svog lekara budu im postavljene pogrešne dijagnoze, jer u tom tek početnom periodu teško je razaznati simptome Side i simptome ostalih, mnogo bezazlenijih oportunističkih bolesti. Međutim uspostavljanje prave dijagnoze je veoma bitno jer u ovom periodu osobe su najzaraznije. Najčešći simptomi su rapidni gubitak telesne težine, natekle limfne žlezde, gubitak pamćenja, temperatura, i glavobolja.
Klinička latentnost
Klinička latentnost, odnosno mirovanje virusa je druga faza infekcije. Ova faza može da traje od 2 nedelje do 20 godina. Tokom ove faze HIV virus je veoma aktivan u limfnom sistemu, gde virus nađe put do folikularnih dendritskih ćelija. Tkiva u bliskoj okolini koja su bogata CD4+ T ćelijama takođe budu inficirana. Osobe koje su u ovoj fazi su i dalje zarazne.
Sida
Sida je poslednja faza napada HIV virusa i ujedno je i najteža faza. 1990 godine Svetska Zdravstvena Organizacija je napravila spisak simptoma koje je grupisala i koje sada doktori širom sveta koriste kako bi se jasno definisale faze razvoja infekcije. Ovaj spisak je obnovljen 2005. Većina ovih simptoma pripadaju oportunističim bolestima koje zdrav čovek lako odbrani:
Faza I: HIV virus se ne može identifikovati i nije kategorisan kao uzročnik Side
Faza II:pojavljuju se minimalne manifestacije infekcija respiratornog trakta
Faza III:pojava naprasnih i neobjašnjivih simptoma tipa dijareje, koja obično traje duže od mesec dana, što dovodi do rapidnog gubitka telesne težine, teške bakterijske infekcije i/ili pulmonarna tuberkuloza
Faza IV:pojava toksoplazme mozga, bolest izazvana parazitom Toxoplasma gondii, gljivične infekcije respiratornog trakta.
Za više informacije pogledati spisak koji je sastavila Svetska Zdravstvena Organizacija:[1]
U SAD-u, dijagnoza Side, njenih simptoma, kao i kategorizacija stepena infekcije se vrši na osnovu definicija koje sastavlja i obnavlja Centar za Kontrolu Bolesti i Prevencije u Atlanti, Džordžija. 1993 godine Centar je proširio svoj spisak i u njena uvrsti i zdrave osobe koje poseduju virus i imaju broj CD4+ T manjih od 200 jedinica na 200 mikrolitara krvi. Većina novih slučajeva u SAD-u se registruje na osnovu niskog broja CD4+ T ćelija.
Oportunističke infekcije
Smrt obolelih od AIDS-a ne nastaje zbog prisustva HIV-a kao patogena, već progresivnim oštećenjem imunog sistema kada on prestaje da bude otporan na patogene koji se mogu naći u okruženju. Pojava bilo koje od više od 25 oportunističkih infekcija koje karakterišu AIDS kao sindrom, i prisustvo manje od 200 CD4 T-ćelija po mm³ krvi, kod inficiranih individua HIV-om, omogućava postavljanje dijagnoze.
Najučestalija oportunistička infekcija kod obolelih je Pneumocustis carinii, (PCP) jedan oblik pneumonije koji je prouzrokovan gljivom koja je normalno prisutna u disajnim putevima čoveka. Bakterijska pneumonija i tuberkuloza su takođe često udružene sa AIDS-om. U kasnoj simptomatskoj fazi infekcija bakterijom Myobacterium avium, može prouzrokovati groznicu, gubitak težine, anemiju i dijareju. Dodatne infekcije gastrointestinalnog trakta prouzrokuju dijareju, gubitak težine i apetita, groznicu. Takođe napretkom AIDS-a postaju učestalije i infekcije protozoama, naročito toksoplazmoze nervnog sistema. Zajedno sa PCP-om razvijaju se i druge infekcije prouzrokovane gljivama. Česte su oralne infekcije Candidom albicans, karakteristične za ranu simptomatsku fazu. Javlaju se i infekcije Cryptococcus-om koji prouzrokuje meningitis kod više od 13% inficiranih HIV-om. Infekcije gljivom Histoplasma capsulatum pogađaju oko 10 posto ljudi sa AIDS-om, a karakterišu se gubitkom težine, groznicom, respiratornim poremećajima, ili ozbiljnim poremećajima CNS-a ukoliko infekcija zahvati mozak.
Virusne oportunističke infekcije, naročito članovima porodice herpes-virusa su česte kod obolelih. Jedan od članova ove grupe cytomegalovirus (CMV) inficira ćelije retine i može prouzrokovati slepilo. Epstein – Barr virus može dovesti do maligne transformacije krvnih ćelija. Infekcije herpes simplex virusima, tip 1 i 2, prouzrokuju osipe oko usta i anusa. Razvoj kancera je takođe veoma čest kod obolelih od AIDS-a, naročito razvoj malignog limfoma B-ćelija i Kapošijevog sarkoma. Kapošijev sarkom je kancer krvnih sudova koji rezultuje formiranjem modrih lezija na koži i unutrašnjim organima, a javlja se pretežno kod homoseksualnih i biseksualnih ljudi. Iako uzrok ovog karcinoma nije poznat, utvrđena je veza između njega i novog tipa herpes virusa 1994.
Terapija
Antivirusni lekovi koji se koriste u lečenju bolesti izazivaju slabe tačke u virusnom replikacionom ciklusu. Jedna od meta je proces obrtanja transkripcije u toku koga se viralna RNK transformiše u DNK, što predstavlja obavezan način transformacije virusa u patogen. Obrtanje transkripcije je proces karakterističan za retroviruse, i obavlja se pod dejstvom enzima reversne transkriptaze (RT). Jedna od klasa lekova koji se koriste u tretmanu su inhibitori ovog enzima. Ti lekovi se zovu «nucleosides», i od strane američkog udruženja odobreni su zidovudin (AZT), didanozin (ddI), zalcitabin (ddC), stavudin (d4T), lamivudin (3TC) i abakavir (ABC). Ovi lekovi deluju kao terminatori DNK lanaca. Lek se ponaša kao normalna nukleotidna baza, tako da ga RT pogrešno umeće u rastući DNK lanac. Kada se lek jednom ugradi, nijedna druga baza ne može biti sintetisana u lanac, tako da se sintesa DNK prekida. Iako ovi lekovi uglavnom interreaguju sa enzimom, može se desiti da se uključe i u normalne funkcije ćelije, i na taj način dovedu do intoksikacije i sporednih efekata kod primalaca ovih lekova. Takva inkorporacija leka je obično praćena proliferacijom pojedinih ćelija, kao što su ćelije kostne srži.
Drugi problem je pojava rezistencija HIV-a na lekove kod onih ljidi koji ih primaju. Studije koje su rađene u početku primene terapije AZT-om, pokazale su kontradiktorne rezultate onima da primena ovih lekova produžava život. Naime, HIV se veoma brzo razmnožava, i frekventno mutira tokom ranog stadijuma bolesti, tako da su u krvi inficirane osobe prisutni mnogi sojevi virusa, od kojih neki mogu biti i rezistentni na terapiju. Ograničena varijabilnost HIV-a u ranom stadijumu bolesti, čini ga izloženijim dejstvu terapije.
Iako RT inhibitori nikada nisu smatrani lekom protiv HIV infekcije, postojala je pretpostavka da oni mogu sprečiti progresiju AIDS-a, i ova grupa lekova je pokazala povoljne efekte u redukovanju transmisije HIV-a sa trudnih majki na potomstvo. Međutim, rezultati upotrebe samo RT inhibitora u terapiji infekcije, pokazali su razočaravajuće rezultate – produžavali su život obolelima, ali samo do šest meseci. Na primer, kombinovana primena AZT-a i lamavudina prevenira stvaranje rezistentnih oblika HIV-a na AZT, čak i kada virus postane rezistentan na lamavudin. Kombinovanje terapije se koristi takođe kako bi se povećao broj CD4 ćelija u krvi, i smanjio nivo HIV-a u krvi.
RT inhibitori su takođe efikasni kada se koriste u kombinaciji sa inhibitorima proteaze. Proteazni inhibitori funkcionišu tako što onesposobljavaju kljušni viralni enzim proteazu, koji je bitan za reprodukciju HIV-a u kasnijim fazama njegovog replikacionog ciklusa. Kada se HIV replicira, tj. kada stvori kopije svojih proteinskih komponenti, ovi proteini moraju biti tačno i precizno isečeni, pre nego što se ugrade u maturiran virus. Proteaze su odgovorne za precizno isecanje proteina do potrebnih dimenzija. Kada su proteaze blokirane ili inhibisane, proteini se ne isecaju, i tako oštećen virus ne može da inficira ćeliju. Prvi proteazni bloker, sakvinavir, odobren je da se koristi u kombinaciji sa AZT-om. U martu 1996, još dva dodatna leka, ritonavir i indinavir, su odobrena da se koriste pojedinačno ili u kombinaciji sa drugim lekovima. Nelfinavir je odobren u martu 1997, i peti proteazni inhibitor, amprenavir, odobren je u aprilu 1999.
Preliminarni rezultati američkih i evropskih studija, pokazali su da ovi lekovi prouzrokuju dramatično uvećanje broja CD4 T-ćelija, i smanjenje koncentracije HIV-a u krvi. Rezultati primene ovih lekova pokazali su da su oni dva do tri puta efikasniji od primene ranije terapije. Međutim, HIV brzo razvija rezistenciju na ove lekove, naročito kada se koriste sami. Rezistencija se može prolongirati ukoliko se oni koriste u kombinaciji sa drugim lekovima.
U suštini, za sada se jedinom efikasnom terapijom smatra uzimanje tri leka – dva RT inhibitora i jednog proteaznog inhibitora. Međutim, kombinovana primena ovih lekova, tkzv. antivirusnih koktela, dovodi do niza sporednih efekata (dijareja, anemija, abdominalni grčevi), ali njihova kontinuirana primena može dovesti do redukcije HIV-a u krvi do granica kada se on ne može registrovati. Svaki lek mora biti uziman po tačnim uputstvima, jer jedna ne uzeta doza može dovesti do brze mutacije virusa u rezistentnu formu.
Kombinacije ovih lekova može sadržati i dva RT inhibitora i nenukleoizidnih RT inhibitora, nove grupe lekova protiv HIV-a, koja je odobrena od strane američkog udruženja u junu 1996. godine. Ovi lekovi deluju slično RT inhibitorima., ali nisu kompetitivni prema njima. Prvi lek iz ove grupe je bio nevirapin, čija je upotreba odobrena 1997. Kasnije, u upotrebu su uvedeni i delavirdin i efavirenz. Sva tri leka su efikasna samo ukoliko se uzimaju sa RT inhibitorima, i ne smeju se kombinovati sa proteaznim inhibitorima.
Uspeh kombinovane primene lekova u terapiji AIDS-a je evidentan, i poslednjih nekoliko godina je stopa mortaliteta obolelih smanjena, i mogućnost vođenja normalnog života je evidentna.
Mogućnost lečenja
Iz svega do sada poznatog potpuno je jasno da nema mogućnosti za uklanjanje virusa iz genoma inficiranog bez smrti ćelije u kojoj se virus nalazi a samim tim ni do izlečenja inficiranog HIV-om. Još uvek je sigurno da svako ko je inficiran će oboleti od side, a svako ko razvije punu sliku infekcija ili tumora će umreti.
Sida je neizlečiva bolest za koju, za sada, ne postoje ni načini sprečavanja vakcinacijom ni načini izlečenja uklanjanjem virusa u inficiranih HIV-om. Poznavanjem razvoja bolesti i posebno uloge i značaja koje u razvoju ove bolesti igraju CD4 T limfociti, osnovna strategija u lečenju usmerena je na maksimalno usporavanje njihovog uništenja, odnosno na pokušaje sprečavanja zaražavanja novih CD4 T limfocita u inficiranih HIV-om. Ovaj pokušaj lečenja je usmeren na dva pravca: sprečavanje prepisivanja RNK virusa u DNK i stvaranje provirusa u genomu inficiranog blokiranjem reverzne transkriptaze i sprečavanje formiranja virusa.
Danas je stvorena čitava paleta antiretrovirusnih lekova koji su podeljeni u tri osnovne grupe i to:
• proteaze inhibitori - PI
• nenukleozidni inhibitori reverzne transkriptaze - NNRTI
• nukleozidni inhibitori reverzne transkriptaze - NRTI
Savremena antiretrovirusna terapija koja se primenjuje kod osoba koje su HIV pozitivne ili imaju sidu sastoji se od istovremene primene tri do pet antiretrovirusnih lekova i ona se naziva Visoko aktivna antiretrovirusna terapija (Highly Active Antiretroviral Therapy - HAART).
Primena ove terapije produžava asimptomatsku fazu HIV infekcije kao i period preživljavanja obolelih od side, ali ona ima i brojne neželjene efekte, zahteva poseban režim života, ishrane i izaziva pojavu rezistencije tj. privikavanja organizma na njih, od kog momenta oni više nisu efikasni u suzbijanju HIV-a kao na početku njihove primene. Pojava rezistencije zahteva zamenu leka efikasnijim. Zbog brojnih nedostataka antiretrovirusne terapije sa njenom primenom se otpočinje najčešće kada broj CD4 T limfocita padne ispod 300 u milimetru kubnom krvi.
Shta vi mislite?Da li je tacha ova medicinska teorija o sidi?Da li mislite da je sida stvorena laboratorijskim putem ili je jednostavno nastala vremenom?Da li poznajte nekog ko je oboleo i kakva su iskustva?
Sida je bolest koja predstavlja poslednji stadijum infekcije virusom humane imunodeficijencije (HIV) i definisana je kao skup simptoma i infekcija koji rezultuju slabljenjem i uništenjem imunog sistema. Na taj način organizam biva onesposobljen da se brani od bilo koje druge bolesti ili infekcija. SIDA je akronim od francuskog naziva za sindrom stečenog imunološkog deficita a AIDS od engleskog naziva Acquired Immunodeficiency Syndrome.
Treba razlikovati pojmove HIV pozitivna osoba (HIV+) i osoba obolela od side. To su dve povezane ali različite stvari. HIV pozitivna osoba je osoba zaražena virusom HIV, a kod osobe obolele od SIDE je virus HIV-a došao do poslednje faze posle čega nastupa smrt. Ako je neka osoba zaražena HIV-om to znači da je ona HIV+ ali to ne znači da ona ima SIDU. Do pojave bolesti može da prođe vremenski period od dve do deset godina. HIV+ osoba može da izgleda potpuno zdravo, sposobna je za rad ili bilo kakvu drugu aktivnost kao i bilo koja zdrava osoba. Osoba može biti HIV pozitivna dug vremenski period bez razvoja simptoma bilo koje od bolesti koja karakteriše ovaj sindrom.
Hiv se ne može dobiti kupanjem u bazenu, uobičajenim socijalnim kontaktima, konzumiranjem hrane koju je spremila HIV+ osoba, boravkom u istoj prostoriji sa HIV+ osobom i sl. Životinje i insekti kao komarci ne mogu preneti HIV ili SIDU niti oboleti od nje, jer samo u krvi čoveka se nalaze CD4 limfociti za koje se virus vezuje.
Sprečavanje bolesti
Pošto zaraza najčešće dolazi seksualnim putem, najbolje je tokom seksualnog čina koristiti kondom. Do zaraze često dolazi i kod narkomana koji koriste istu iglu za drogiranje, pa im se preporučuje korišćenje jedne nove sterilne igle prilikom svakog novog ubadanja. Tokom trudnoće, porođaja ili dojenja postoji rizik od 15–30% za prenos HIV-a sa majke na dete. Studije su pokazale da korišćenje raznih lekova smanjuje rizik od prenosa virusa HIV-a sa majke na dete. HIV se može preneti na tri načina: nezaštićenim seksualnim odnosom, putem zaražene krvi i sa majke na dete. HIV-a ima u svim telesnim tečnostima, ali u dovoljnoj količini da bi se neko zarazio ima ga samo u krvi, vaginalnom sekretu, spermi, presemenoj tečnosti i majčinom mleku. Budući da još uvek ne postoji efikasna vakcinacija protiv HIV-a, preventivni napori su pre svega usmereni u smislu edukacije stanovništva o načinu širenja virusa, merama koje se mogu preduzeti kako do infekcije ne bi došlo. Edukacija je najčešće organizovana na nivou Zdravstvenih centara i Domova zdravlja, takođe, i pomoču brojnih organizacija koje se bave pre svega vršnjačkom edukacijom.
Infekcija
Snimak HIV-a elektronskim mikroskopomU ranim osamdesetim godinama 20. veka, smrt od oportunističkih infekcija koje su mahom pogađale pacijente u postoperativnom periodu transplatacije, počele su da se pojavljuju kod mahom zdravih muškaraca homoseksualne orijentacije. 1983, francuski onkolog Luk Montanjer, naučnik na Pasterovom institutu u Parizu, izolovao je novi tip virusa, drugačijeg načina reprodukcije, koji se razmnožavao u limfnim čvorovima čoveka. Skoro istovremeno, grupa naučnika u Americi predvodjeni Robertom Galoom sa Nacionalnog instituta za rak u Merilendu i virologom Džejom Levijem sa kalifornijskog Univerziteta u San Francisku, izolovala je novi tip retrovirusa kod obolelih od AIDS-a, i osoba koje su imale neposredan kontakt sa njima ali su bile bez simptoma. Sve tri grupe naučnika izolovale su virus kasnije nazvan virusom humane imunodeficijencije, odnosno prouzrokovač AIDS-a.
Izvor globalne epidemije AIDS-om se svakodnevno uvećava. U SAD-u izvor virusa se u početku nalazio koncentrisan u homoseksualnoj zajednici, i brzo se širio kao poslednica promiskuitetnog ponašanja, i kod pojedinih kategorija stanovništva, kao što su npr. oboleli od hemofilije, koji su najčešće inficirani transfuzijom krvi. Virus se zatim ubrzano širio kod intravenoznih narkomana, a zatim se heteroseksualnim kontaktom dalje prenosio i na ostale grupe stanovništva, naročito putem prostitucije i drugog oblika rizičnog ponašanja. Kod homoseksualaca, učestalost virusa je 48%, a kod IV narkomana oko 26%. Širenje virusa u heteroseksualnoj populaciji je naglo poraslo, tako da iznosi oko 10%. Na globalnom planu, širenje virusa poprima oblike pandemije. Od registrovanih 33.4 miliona ljudi koji imaju HIV ili AIDS u 1998. godini, 68% živi u subsaharskoj Africi, iako stanovništvo te regije čini samo 10% ukupne svetske populacije. Od pojave epidemije, preko 83% smrtnih slučajeva je registrovano u Africi. Najteže pogođena oblast, subsaharska Afrika, ima u urbanim regijama svakog četvrtog inficiranog stanovnika, a 70% godišnje inficiranih osoba potiče iz ove oblasti.
Infekcije su prisutne i u ostalim delovima sveta, iako slabije u poređenju sa Afrikom, ali broj obolelih i u njima raste svake godine. Procentualno 22% inficiranih i obolelih živi u jugoistočnoj i južnoj Aziji, 4% u Južnoj Americi, 4% u Severnoj Americi i na Karibima, a 2% u Evropi i centralnoj Aziji. U Aziji, Africi i na Karibima, bolest se najčešće prenosi heteroseksualnim putem.
Građa HIV-aNajčešći tip HIV-a u Evropi, Americi i centralnoj Africi je tip HIV-1. U zapadnoj Africi, bolest je prouzrokovana tipom HIV-2, koji je jako sličan tipu HIV-1. Iako neki od ovih tipova virusa ne mogu biti ustanovljeni uobičajenim krvnim analizama, postoji mala verovatnoća progresije ovih virusa van područja na kom su ustaljeni.
Da bi došlo do infekcije i razvoja bolesti virus mora da dospe u krv, gde se vezuje za CD4+ T limfocite. Virus se delovima svog omotača (gp120) "prikači" za receptore na površini CD4+ T limfocita. Nakon vezivanja, virus ulazi u ćelije, "ugrađuje" se u jedro ćelije domaćina, i pod uticajem različitih stimulansa počinje da se razmnožava. Ishod infekcije ćelije je najčešće smrt inficiranih ćelija. Sveukupan rezultat smrti CD4+ T limfocita je i postepen pad broja ovih ćelija, kojih u zdravom organizmu ima oko 1200. Posle dugo vremena kada njihov broj padne ispod neke kritične vrednosti (oko 200), čovek počinje obolevati od najrazličitijih, i za zdrave ljude banalnih infekcija (tzv. oportunističkih infekcija). Tada nastupa sida. Ove infekcije su za ljude obolele od side često teške, a neki od njih i smrtonosne, jer su upravo limfociti glavni komandanti odbrane od svih mogućih mikroorganizama, tumora i stranih materija.
Smrt obolelih od AIDS-a ne nastaje zbog prisustva HIV-a kao patogena, već progresivnim oštećenjem imunog sistema kada on prestaje da bude otporan na patogene koji se mogu naći u okruženju. Pojava bilo koje od više od 25 oportunističkih infekcija koje karakterišu AIDS kao sindrom, i prisustvo manje od 200 CD4 T-ćelija po mm³ krvi, kod inficiranih individua HIV-om, omogućava postavljanje dijagnoze.
Otkrivanje i dijagnostika
Iako je HIV u SAD poznat od 1981. godine, identifikacija virusa kao prouzrokujućeg agensa nije obavljena do 1983. 1985. razvijen je prvi test za otkrivanje virusa, koju je razvila naučna grupa Roberta Galoa. Ovaj test može da pokaže prisustvo antitela protiv HIV-a u krvi, kao indikaciju da je osoba bila izložena virusu. Međutim, u periodu od četvrte do osme nedelje po inficiranju test je negativan, zbog odloženog imunog odgovora organizma. 1996. u testiranje je uvedena i dodatna metoda, koja otkriva prisustvo antigena, odnosno proteina koje proizvodi sam virus. Prema tome, test može da otkrije prisustvo virusa i pre reakcije imunog sistema. Novije, još preciznije metode, omogućavaju otkrivanje virusnog genetičkog materijala. Takođe, novije metode omoućavaju i otkrivanje tipa virusa, HIV-a 1 ili HIV-a 2.
Centar za kontrolu i prevenciju bolesti u Atlanti, ustanovio je autoritativnu definiciju dijagnostikovanja AIDS-a: kod HIV pozitivne individue, broj CD4 T-ćelija mora biti ispod 200 po mm³ krvi, ili moraju biti prisutni simptomi bilo koje inicijalne oportunističke infekcije, kao što je PCP, oralne kandidaze, pulmonarna tuberkuloze ili karcinoma cerviksa.
Razvoj bolesti od trenutka infekcije HIV-om do pojave prvih simptoma, traje duži vremenski period, nekada i do desest godina. Tok bolesti može biti praćen metodom surogat-markera (metode koja odgovara na određene stadijume bolesti). Ovom metodom se uočava opadanje broja CD4 T-ćelija, vrste leukocita, koji opada zbog infekcije HIV-om. Što je broj ovih ćelija manji, imuni sistem je slabiji, i samim tim brža progresija bolesti. 1996. postalo je evidentno da se količina HIV-a u krvi obolelih – tkzv. virusna težina, može koristiti kako bi se predvideo razvoj AIDS-a bez obzira na broj CD4 T-ćelija u krvtotoku obolelih. Napretkom tehnologije određivanje virusne težine brzo je postalo standardno sredstvo u testiranju pacijenata.
Tokom prve do treće nedelje posle infekcije, pacijenti primećuju simptome slične gripu – glavobolja, temperatura, osip po koži, uvećanje limfnih žlezda i neodređen osećaj neugodnosti. Ovi simptomi se obično zadržavaju jednu do dve nedelje. Tokom ove faze, koja je poznata kao stadijum akutnog retroviralnog sindroma, HIV se masovno razmnožava u krvi, veoma brzo menja svoju genetsku strukturu, cirkuliše kroz krv i uspostavlja žarišta infekcije u limfnim organima. Broj CD4 T-ćelija u krvi naglo opada, da bi se zatim normalizovao aktivacijom imunog sistema. Zaražene osobe u ovoj fazi su jako infektivne.
Završetkom stadijuma akutnog retroviralnog simptoma, inficirane osobe ulaze u prolongiranu asimptomatsku fazu, koja može trajati godinama. Tokom ovog perioda, osobe ostaju očuvanog zdravstvenog stanja, sa nivoom CD4 T-ćelija u krvi koji varira od niskog do normalnog (500-700 ćelija po mm³ krvi). Iako bez simptoma, ovaj stadijum se karakteriše kontinuiranom reprodukcijom HIV-a, koja prouzrokuje destrukciju imunog sistema.
Najzad, slabost imunog sistema stiže do tačke kada bolest ulazi u ranu simptomatsku fazu. Ova faza može trajati od nekoliko meseci do nekoliko godina, i karakteriše se sve većim opadanjem broja CD4 T-ćelija (500-200 ćelija po mm³ krvi), i pojavom oportunističkih infekcija.
Završetkom ove faze inficirana osoba doživljava jaku destrukciju imunog sistema i pojavu različitih bolesti koje karakterišu kasnu simptomatsku fazu. Ova faza takođe može trajati od nekoliko meseci do nekoliko godina, i inficirana osoba može imati broj CD4 T-ćelija ispod 200 po mm³ krvi zajedno sa prisustvom različitih oportunističkih infekcija koje karakterišu AIDS. Sindrom progresivnog gubljenja telesne težine i zamor se javljaju u velikim proporcijama kod obolelih u ovom periodu. Imuni sistem se nalazi u stanju oszbiljnog oštećenja. Osoba naposletku ulazi u fazu kada je bolest toliko napredovala da broj ćelija pada ispod 50 po mm³. Smrt nastaje pod uticajem progresivnih infekcija organizma u roku od jedne do dve godine. Tri stepena infekcije su:
- primarna infekcija, kada virus fizički uđe u organizam,
- klinička latentnost, kada je virus u stanju mirovanja, i
- sida, poslednji stepen u kojem dolazi do katastrofalnog opadanja T ćelija.
Primarna infekcija
Primarna infekcija, ili akutna infekcija, je period rapidne replikacije virusa neposredno nakon što je osoba bila izložena virusu. Tokom primarne infekcije većina osoba od 80 do 90 % pokazuju karakteristične simptome tipa prehlade, visoke temperature, glavobolju, faringitis i ponekad osip.
Kapošijev sarkomU proseku tri nedelje nakon infekcije HIV virusom, veliki broj simptoma, za koje se obično i ne sumnja da imaju veze sa Sidom, se pojavljuje. Neretko se dešava da kad osobe i odu kod svog lekara budu im postavljene pogrešne dijagnoze, jer u tom tek početnom periodu teško je razaznati simptome Side i simptome ostalih, mnogo bezazlenijih oportunističkih bolesti. Međutim uspostavljanje prave dijagnoze je veoma bitno jer u ovom periodu osobe su najzaraznije. Najčešći simptomi su rapidni gubitak telesne težine, natekle limfne žlezde, gubitak pamćenja, temperatura, i glavobolja.
Klinička latentnost
Klinička latentnost, odnosno mirovanje virusa je druga faza infekcije. Ova faza može da traje od 2 nedelje do 20 godina. Tokom ove faze HIV virus je veoma aktivan u limfnom sistemu, gde virus nađe put do folikularnih dendritskih ćelija. Tkiva u bliskoj okolini koja su bogata CD4+ T ćelijama takođe budu inficirana. Osobe koje su u ovoj fazi su i dalje zarazne.
Sida
Sida je poslednja faza napada HIV virusa i ujedno je i najteža faza. 1990 godine Svetska Zdravstvena Organizacija je napravila spisak simptoma koje je grupisala i koje sada doktori širom sveta koriste kako bi se jasno definisale faze razvoja infekcije. Ovaj spisak je obnovljen 2005. Većina ovih simptoma pripadaju oportunističim bolestima koje zdrav čovek lako odbrani:
Faza I: HIV virus se ne može identifikovati i nije kategorisan kao uzročnik Side
Faza II:pojavljuju se minimalne manifestacije infekcija respiratornog trakta
Faza III:pojava naprasnih i neobjašnjivih simptoma tipa dijareje, koja obično traje duže od mesec dana, što dovodi do rapidnog gubitka telesne težine, teške bakterijske infekcije i/ili pulmonarna tuberkuloza
Faza IV:pojava toksoplazme mozga, bolest izazvana parazitom Toxoplasma gondii, gljivične infekcije respiratornog trakta.
Za više informacije pogledati spisak koji je sastavila Svetska Zdravstvena Organizacija:[1]
U SAD-u, dijagnoza Side, njenih simptoma, kao i kategorizacija stepena infekcije se vrši na osnovu definicija koje sastavlja i obnavlja Centar za Kontrolu Bolesti i Prevencije u Atlanti, Džordžija. 1993 godine Centar je proširio svoj spisak i u njena uvrsti i zdrave osobe koje poseduju virus i imaju broj CD4+ T manjih od 200 jedinica na 200 mikrolitara krvi. Većina novih slučajeva u SAD-u se registruje na osnovu niskog broja CD4+ T ćelija.
Oportunističke infekcije
Smrt obolelih od AIDS-a ne nastaje zbog prisustva HIV-a kao patogena, već progresivnim oštećenjem imunog sistema kada on prestaje da bude otporan na patogene koji se mogu naći u okruženju. Pojava bilo koje od više od 25 oportunističkih infekcija koje karakterišu AIDS kao sindrom, i prisustvo manje od 200 CD4 T-ćelija po mm³ krvi, kod inficiranih individua HIV-om, omogućava postavljanje dijagnoze.
Najučestalija oportunistička infekcija kod obolelih je Pneumocustis carinii, (PCP) jedan oblik pneumonije koji je prouzrokovan gljivom koja je normalno prisutna u disajnim putevima čoveka. Bakterijska pneumonija i tuberkuloza su takođe često udružene sa AIDS-om. U kasnoj simptomatskoj fazi infekcija bakterijom Myobacterium avium, može prouzrokovati groznicu, gubitak težine, anemiju i dijareju. Dodatne infekcije gastrointestinalnog trakta prouzrokuju dijareju, gubitak težine i apetita, groznicu. Takođe napretkom AIDS-a postaju učestalije i infekcije protozoama, naročito toksoplazmoze nervnog sistema. Zajedno sa PCP-om razvijaju se i druge infekcije prouzrokovane gljivama. Česte su oralne infekcije Candidom albicans, karakteristične za ranu simptomatsku fazu. Javlaju se i infekcije Cryptococcus-om koji prouzrokuje meningitis kod više od 13% inficiranih HIV-om. Infekcije gljivom Histoplasma capsulatum pogađaju oko 10 posto ljudi sa AIDS-om, a karakterišu se gubitkom težine, groznicom, respiratornim poremećajima, ili ozbiljnim poremećajima CNS-a ukoliko infekcija zahvati mozak.
Virusne oportunističke infekcije, naročito članovima porodice herpes-virusa su česte kod obolelih. Jedan od članova ove grupe cytomegalovirus (CMV) inficira ćelije retine i može prouzrokovati slepilo. Epstein – Barr virus može dovesti do maligne transformacije krvnih ćelija. Infekcije herpes simplex virusima, tip 1 i 2, prouzrokuju osipe oko usta i anusa. Razvoj kancera je takođe veoma čest kod obolelih od AIDS-a, naročito razvoj malignog limfoma B-ćelija i Kapošijevog sarkoma. Kapošijev sarkom je kancer krvnih sudova koji rezultuje formiranjem modrih lezija na koži i unutrašnjim organima, a javlja se pretežno kod homoseksualnih i biseksualnih ljudi. Iako uzrok ovog karcinoma nije poznat, utvrđena je veza između njega i novog tipa herpes virusa 1994.
Terapija
Antivirusni lekovi koji se koriste u lečenju bolesti izazivaju slabe tačke u virusnom replikacionom ciklusu. Jedna od meta je proces obrtanja transkripcije u toku koga se viralna RNK transformiše u DNK, što predstavlja obavezan način transformacije virusa u patogen. Obrtanje transkripcije je proces karakterističan za retroviruse, i obavlja se pod dejstvom enzima reversne transkriptaze (RT). Jedna od klasa lekova koji se koriste u tretmanu su inhibitori ovog enzima. Ti lekovi se zovu «nucleosides», i od strane američkog udruženja odobreni su zidovudin (AZT), didanozin (ddI), zalcitabin (ddC), stavudin (d4T), lamivudin (3TC) i abakavir (ABC). Ovi lekovi deluju kao terminatori DNK lanaca. Lek se ponaša kao normalna nukleotidna baza, tako da ga RT pogrešno umeće u rastući DNK lanac. Kada se lek jednom ugradi, nijedna druga baza ne može biti sintetisana u lanac, tako da se sintesa DNK prekida. Iako ovi lekovi uglavnom interreaguju sa enzimom, može se desiti da se uključe i u normalne funkcije ćelije, i na taj način dovedu do intoksikacije i sporednih efekata kod primalaca ovih lekova. Takva inkorporacija leka je obično praćena proliferacijom pojedinih ćelija, kao što su ćelije kostne srži.
Drugi problem je pojava rezistencija HIV-a na lekove kod onih ljidi koji ih primaju. Studije koje su rađene u početku primene terapije AZT-om, pokazale su kontradiktorne rezultate onima da primena ovih lekova produžava život. Naime, HIV se veoma brzo razmnožava, i frekventno mutira tokom ranog stadijuma bolesti, tako da su u krvi inficirane osobe prisutni mnogi sojevi virusa, od kojih neki mogu biti i rezistentni na terapiju. Ograničena varijabilnost HIV-a u ranom stadijumu bolesti, čini ga izloženijim dejstvu terapije.
Iako RT inhibitori nikada nisu smatrani lekom protiv HIV infekcije, postojala je pretpostavka da oni mogu sprečiti progresiju AIDS-a, i ova grupa lekova je pokazala povoljne efekte u redukovanju transmisije HIV-a sa trudnih majki na potomstvo. Međutim, rezultati upotrebe samo RT inhibitora u terapiji infekcije, pokazali su razočaravajuće rezultate – produžavali su život obolelima, ali samo do šest meseci. Na primer, kombinovana primena AZT-a i lamavudina prevenira stvaranje rezistentnih oblika HIV-a na AZT, čak i kada virus postane rezistentan na lamavudin. Kombinovanje terapije se koristi takođe kako bi se povećao broj CD4 ćelija u krvi, i smanjio nivo HIV-a u krvi.
RT inhibitori su takođe efikasni kada se koriste u kombinaciji sa inhibitorima proteaze. Proteazni inhibitori funkcionišu tako što onesposobljavaju kljušni viralni enzim proteazu, koji je bitan za reprodukciju HIV-a u kasnijim fazama njegovog replikacionog ciklusa. Kada se HIV replicira, tj. kada stvori kopije svojih proteinskih komponenti, ovi proteini moraju biti tačno i precizno isečeni, pre nego što se ugrade u maturiran virus. Proteaze su odgovorne za precizno isecanje proteina do potrebnih dimenzija. Kada su proteaze blokirane ili inhibisane, proteini se ne isecaju, i tako oštećen virus ne može da inficira ćeliju. Prvi proteazni bloker, sakvinavir, odobren je da se koristi u kombinaciji sa AZT-om. U martu 1996, još dva dodatna leka, ritonavir i indinavir, su odobrena da se koriste pojedinačno ili u kombinaciji sa drugim lekovima. Nelfinavir je odobren u martu 1997, i peti proteazni inhibitor, amprenavir, odobren je u aprilu 1999.
Preliminarni rezultati američkih i evropskih studija, pokazali su da ovi lekovi prouzrokuju dramatično uvećanje broja CD4 T-ćelija, i smanjenje koncentracije HIV-a u krvi. Rezultati primene ovih lekova pokazali su da su oni dva do tri puta efikasniji od primene ranije terapije. Međutim, HIV brzo razvija rezistenciju na ove lekove, naročito kada se koriste sami. Rezistencija se može prolongirati ukoliko se oni koriste u kombinaciji sa drugim lekovima.
U suštini, za sada se jedinom efikasnom terapijom smatra uzimanje tri leka – dva RT inhibitora i jednog proteaznog inhibitora. Međutim, kombinovana primena ovih lekova, tkzv. antivirusnih koktela, dovodi do niza sporednih efekata (dijareja, anemija, abdominalni grčevi), ali njihova kontinuirana primena može dovesti do redukcije HIV-a u krvi do granica kada se on ne može registrovati. Svaki lek mora biti uziman po tačnim uputstvima, jer jedna ne uzeta doza može dovesti do brze mutacije virusa u rezistentnu formu.
Kombinacije ovih lekova može sadržati i dva RT inhibitora i nenukleoizidnih RT inhibitora, nove grupe lekova protiv HIV-a, koja je odobrena od strane američkog udruženja u junu 1996. godine. Ovi lekovi deluju slično RT inhibitorima., ali nisu kompetitivni prema njima. Prvi lek iz ove grupe je bio nevirapin, čija je upotreba odobrena 1997. Kasnije, u upotrebu su uvedeni i delavirdin i efavirenz. Sva tri leka su efikasna samo ukoliko se uzimaju sa RT inhibitorima, i ne smeju se kombinovati sa proteaznim inhibitorima.
Uspeh kombinovane primene lekova u terapiji AIDS-a je evidentan, i poslednjih nekoliko godina je stopa mortaliteta obolelih smanjena, i mogućnost vođenja normalnog života je evidentna.
Mogućnost lečenja
Iz svega do sada poznatog potpuno je jasno da nema mogućnosti za uklanjanje virusa iz genoma inficiranog bez smrti ćelije u kojoj se virus nalazi a samim tim ni do izlečenja inficiranog HIV-om. Još uvek je sigurno da svako ko je inficiran će oboleti od side, a svako ko razvije punu sliku infekcija ili tumora će umreti.
Sida je neizlečiva bolest za koju, za sada, ne postoje ni načini sprečavanja vakcinacijom ni načini izlečenja uklanjanjem virusa u inficiranih HIV-om. Poznavanjem razvoja bolesti i posebno uloge i značaja koje u razvoju ove bolesti igraju CD4 T limfociti, osnovna strategija u lečenju usmerena je na maksimalno usporavanje njihovog uništenja, odnosno na pokušaje sprečavanja zaražavanja novih CD4 T limfocita u inficiranih HIV-om. Ovaj pokušaj lečenja je usmeren na dva pravca: sprečavanje prepisivanja RNK virusa u DNK i stvaranje provirusa u genomu inficiranog blokiranjem reverzne transkriptaze i sprečavanje formiranja virusa.
Danas je stvorena čitava paleta antiretrovirusnih lekova koji su podeljeni u tri osnovne grupe i to:
• proteaze inhibitori - PI
• nenukleozidni inhibitori reverzne transkriptaze - NNRTI
• nukleozidni inhibitori reverzne transkriptaze - NRTI
Savremena antiretrovirusna terapija koja se primenjuje kod osoba koje su HIV pozitivne ili imaju sidu sastoji se od istovremene primene tri do pet antiretrovirusnih lekova i ona se naziva Visoko aktivna antiretrovirusna terapija (Highly Active Antiretroviral Therapy - HAART).
Primena ove terapije produžava asimptomatsku fazu HIV infekcije kao i period preživljavanja obolelih od side, ali ona ima i brojne neželjene efekte, zahteva poseban režim života, ishrane i izaziva pojavu rezistencije tj. privikavanja organizma na njih, od kog momenta oni više nisu efikasni u suzbijanju HIV-a kao na početku njihove primene. Pojava rezistencije zahteva zamenu leka efikasnijim. Zbog brojnih nedostataka antiretrovirusne terapije sa njenom primenom se otpočinje najčešće kada broj CD4 T limfocita padne ispod 300 u milimetru kubnom krvi.
Shta vi mislite?Da li je tacha ova medicinska teorija o sidi?Da li mislite da je sida stvorena laboratorijskim putem ili je jednostavno nastala vremenom?Da li poznajte nekog ko je oboleo i kakva su iskustva?
____________________
mozda su mushkarci inteligentniji od zena,ali,ja nisam videla nijednu zenu koja juri za glupim mushkarcem i divi se njegovim lepim nogama..
mozda su mushkarci inteligentniji od zena,ali,ja nisam videla nijednu zenu koja juri za glupim mushkarcem i divi se njegovim lepim nogama..
I ja sam se pridruzila omladini jazas-a 
I super je onaj link